Huis de Wiers Vreeswijk

Aan de oever van de Lek is op het souterrain van het 17e eeuwse landhuis De Wiers een eigentijds multifunctioneel pand gebouwd, dat de contouren van de in 1947 grotendeels gesloopte buitenplaats herstelt. De kelders zijn gerestaureerd en ingericht als restaurant, daarboven bevinden in de nieuwbouw kantoren en een woning. Jaco de Visser is behalve initiatiefnemer ook opdrachtgever en architect van de nieuwe Wiers. Door de bijzondere constructie en materialisering heeft het pand eerder het karakter van een pakhuis dan een landhuis, maar bovenal is het een verrijking voor Vreeswijk.

Het plan voor het nieuwe Huis de Wiers ontstond toen Jaco de Visser 10 jaar geleden als adviseur architectuur voor de gemeente Nieuwegein betrokken was bij de herontwikkeling van het Vreeswijkse industriegebied. Een plan voor een urban villa verwees naar Huis de Wiers, die ongeveer op die plek gestaan moest hebben. De Visser wilde er meer van weten en kwam met hulp van een amateur archeoloog op het spoor van de exacte locatie van Huis de Wiers en ontdekte dat zich onder een werkplaats op het scheepswerfterrein nog het souterrain van het oude huis bevond. Het met kruisgewelven overkapte souterrain heeft een afmeting van circa 21 x 14 meter. Na deze ontdekking heeft De Visser het initiatief genomen om de nog resterende gedeelten te restaureren en op de oude fundamenten een nieuw pand te bouwen in de contour van het landhuis.

Houten constructie
De fundering is degelijk bestaat uit een dicht stelsel van houten palen, vergelijkbaar met Amsterdamse funderingen. De kruisgewelven waren in slechte staat en zijn gerestaureerd. Omdat de belasting op de fundering in de nieuwe situatie die van de oorspronkelijke situatie niet mag overschrijden, is een licht bouwsysteem nodig. Een staalskelet lag voor de hand, maar de vele kolommen zouden de ruimte het karakter van een industriehal geven. Belangrijk uitgangspunt was het gebruik van natuurlijke materialen die niet of nauwelijks afwerking nodig hebben. Die opvatting bepaalde de keuze voor hout als constructiemateriaal. Hout past ook beter bij het beeld dat De Visser wil creëren.
Het skelet bestaat uit vijf gelamineerde vurenhouten spanten van twee beuken, vijf lagen hoog. De overdimensionering maakt de constructie brandwerend doordat bij brand de verkoolde buitenlaag als brandwerende bescherming gaat werken. Spanten, gevels, vloeren en dak zijn industrieel vervaardigd in componenten en in 12 weken op de bouwplaats geassembleerd. De zwevende vloeren zijn in het werk toegevoegd. Een totale demontage is in de toekomst mogelijk. De vloeren zijn voorzien van betonkernactivering en ingedeeld in grote velden, met het oog op flexibele gebruiksmogelijkheden. De verwarming en koeling in vloeren werkt voornamelijk via de bovenzijde van de vloer. Een verlaagd plafond, waar normaliter veel leidingen worden weggewerkt, ontbreekt, want de leidingen zijn opgenomen in de balklaag.

Abstracte gevels
Het oorspronkelijke huis De Wiers had een souterrain en drie verdiepingen onder een dubbel zadeldak. De entree op de bel-etage was voorzien van een statige trap in het midden van een symmetrische klassieke voorgevel. Het nieuwe huis telt vijf lagen boven het souterrain. De gevels en het dak zijn bekleed met koperen losanges, die fabrieksmatig zijn geoxideerd. Doordat gevels en dak zonder dakrand in elkaar overlopen wordt het een abstract volume waarin schijnbaar at random vensters geplaatst zijn. De donkerbruine kleur van het koper benadert de kleur van het oorspronkelijke metselwerk. Afhankelijk van de luchtvervuiling zal de kleur tussen de 50 en 250 jaar behouden blijven. De toepassing van losanges maakt een vrije vensterindeling mogelijk. De bruine ijzerglimmer kozijnen bevatten 1,80m hoge schuifpuien. De buitenzonwering is per verdieping bedienbaar. In open stand zijn de bruine gespoten aluminium lamellen verscholen achter de koperen losanges. Ook de hemelwaterafvoer is weggewerkt: de goten liggen verholen en de regenpijpen bevinden zich achter de gevel in de hoeken. Op de nok voorkomt schrikdraad dat de daken vervuild worden door vogelpoep.

Restaurant in historisch souterrain
De zorgvuldige detaillering van constructie en gevels kenmerkt ook het interieur, naar ontwerp van Odette Ex. De lift is op de plaats van een ingestort gewelf geplaatst. Het restaurant is no nonsense ingericht. De bakstenen gewelven, betonnen vloeren en houten meubilair geven het interieur een tijdloos karakter. Rondom het souterrain bevindt zich een droge gracht, die aan de rivierzijde als terras is ingericht.

Multifunctionele flexibele verdiepingen
Door de compacte entree, stijgpunten en sanitaire voorzieningen ontstaan vrij indeelbare ruimten; de integratie van de installaties in het vloerpakket ondersteunt deze vrijheid.
De bel-etage en de drie verdiepingen erboven zijn vrij indeelbaar en multifunctioneel bruikbaar. Op de bel-etage is het architectenbureau van Jaco de Visser en het interieurbureau van zijn echtgenote Odette Ex gevestigd. De entree die net zoals bij het oude huis centraal in de gevel is geplaatst, bereikt men via een statige trap. Binnen geven de kolossale spanten, in combinatie met de gekalkte wanden en afgevlinderde betonnen vloeren, het geheel het robuuste karakter van een pakhuis. De kleurstelling van de gevel is in het interieur doorgezet. Een hoge kast, die van buitenaf goed zichtbaar is en die een grote spreektafel van de werkplekken scheidt, is voorzien van koperspuitwerk. Ook keert de koperbruine kleur terug in de tafelpoten en de vilten bekleding van de lage kasten tussen de werkplekken. De gevel aan de rivierzijde is geheel voorzien van schuifpuien. De vormgeving is sober en tijdloos.
Via een tweede entree in de zijgevel zijn het trappenhuis en de lift bereikbaar, die toegang geven tot de twee verhuurde kantoorverdiepingen erboven. Deze twee zijn als een geheel verhuurd en een fraaie open trap midden in de kantoorvloer verbindt de twee lagen intern.

Ruimtelijke woning
Geheel boven, onder de dubbele kap, bevindt zich de woning van De Visser en Ex en hun twee dochters. De woning bestaat uit twee lagen, verbonden door een spiltrap met koperen leuning. Beneden bevinden zich in een grote doorgaande ruimte entree, woonkamer, keuken, eethoek, werkkamer en speelkamer. Ook in dit interieur zijn veel natuurlijke materialen toegepast. Twee vides versterken de ruimtelijkheid naar boven toe. Boven is de slaap- en badverdieping. Grappig zijn de vier bedsteden die op een rij in de kinderkamer onder de kap zijn gemaakt. In het midden, tussen de twee kappen, is een ruim en zeer beschut dakterras gemaakt, bereikbaar via schuifpuien rondom.
Qua techniek zijn in het hele pand de nieuwste snufjes toegepast. Via de meterkast zijn alle schakelpunten programmeerbaar, je kunt dus meerdere functies op een schakelaar programmeren.

Tuin en voorplein
Het plein voor het huis is met een lage muur omsloten en in gebruik als parkeerplaats. Op de plaats waar zich vroeger stallen en de poort bevonden moet nog een lage bebouwing met een middenpoort, berging en overdekt parkeren komen. Aan de zuidkant is met beplantingen deel van de tuin afgescheiden, dat bestemd is voor privé gebruik en bureaulunches. De achtertuin, die een tijdlang is afgegraven ten behoeve van de scheepswerf die zich hier rond 1900 vestigde, bestaat grotendeels uit een verdiept grasveld, dat het zicht vanuit het restaurant op de rivier mogelijk maakt.

ArchitectuurNL 10 2006

Gerelateerd

• TV tip: Huis de Wiers
• Bezoekerscentrum DOMunder
• Moderne immuniteit, verslavingskliniek in Utrecht
• Bestuursgebouw Koninklijke Visio Huizen
• ArchitectuurNL 08 2015 boordevol inspiratie