Aan de historische Steenweg in Utrecht is een bestaand woonwinkelpand gesloopt en vervangen door nieuwbouw. Hoewel uitgevoerd in moderne materialen en details, valt het gebouw door zijn uitgekiende klassieke vorm nauwelijks op. ‘Dat beschouw ik als een goed teken,’ zegt Rob Willemse van Dreessen Willemse Architecten. ‘Voorwaarde voor sloop was een nieuw monument, passend bij de omringende bebouwing. En dat is gelukt.’
‘De Steenweg is een van de oudste straten van Utrecht. Onze opdrachtgever begreep gelukkig dat je op deze plek niet alles neer kan zetten,’ zegt Rob Willemse van Dreessen Willemse Architecten die samen met diederendirrix architecten aan de opdracht voor de sloop en nieuwbouw van het pand werkte. Het negentiende-eeuwse pand was een van de weinige bouwwerken aan de Steenweg zonder monumentale status en verkeerde in slechte staat. De winkelruimte in de plint was maar 2.70 m hoog en de studentenkamers boven waren volledig uitgewoond. De eigenaar wilde een beter verhuurbaar pand met een extra winkellaag en meer studentenkamers. Slopen voor nieuwbouw bleek kostentechnisch de beste optie. De gemeente Utrecht ging daarmee akkoord, mits er een gebouw met een monumentale uitstraling voor terugkwam. Het eerste ontwerp ging uit van een maximale winkel met een nieuwe betonnen kelder. De grond onder de middeleeuwse kelderwanden bleek echter ongeroerd tot aan de Romeinse tijd. Willemse: ‘Een nieuwe kelder zou gepaard gaan met tijdrovend archeologisch onderzoek en daarvoor was geen ruimte in de planning. Daarom is besloten het pand over de middeleeuwse kelders heen te bouwen. Het gebouw is opgetrokken uit staal, omdat de slecht bereikbare locatie de aanvoer van zware bouwmaterialen onmogelijk maakte. En voor een constructie met in het werk gestort beton was te weinig tijd.’
Oude contouren
Het gesloopte pand bestond uit meerdere gebouwdelen met een hoofdgebouw aan de Steenweg en achterliggende delen met gevels aan de Massegast en de evenwijdig lopende Hekelsteeg. Het bestemmingsplan eiste dat het nieuwe ontwerp de rooilijnen en goothoogten van de oude bebouwing zou volgen. Ook het dak moest zich voegen in het bestaande daklandschap. ‘Om aan die eisen te voldoen hebben we de contouren van het oude pand overgenomen en de daken van omliggende panden goed bestudeerd. Daarvoor zijn we Domtoren opgeklommen en hebben foto’s gemaakt van bovenaf. Zo kwamen we op het mansardedak, uitgevoerd in grijze aluminium felsbanen,’ legt Willemse uit. Door het raamritme en de dakvorm te variëren, zijn de drie geledingen in het nieuwe ontwerp nog steeds aan hun eigen gevel herkenbaar. Daarnaast verdeelt een ongelijke raamverdeling de voorgevel subtiel in twee puien. Dit verwijst volgens Willemse naar twee panden die hier in het verleden stonden.
Deense baksteen
Dreessen Willemse Architecten wilde een gebouw dat solide op de grond staat. ‘Dus geen opengeknipte plint, maar metselwerk dat net als bij de omringende monumenten doorloopt tot op maaiveld.’ Het metselwerk is uitgevoerd in een dunne en lange, bruinrode baksteen met geelwitte accenten en een zanderige textuur. ‘Deze handgevormde steen is speciaal ontworpen voor het Kolumba Museum in Keulen en wordt door de Deense steenfabriek Petersen in kolenovens gebakken,’ verklaart Willemse. ‘In combinatie met een terugliggende voeg is de gevel allesbehalve saai en vlak. Gevelornamenten zijn hierdoor helemaal niet nodig.’ Vanwege de oriëntatie op de Steenweg, is de voorgevel van het winkelgebouw transparanter dan de zijgevels. De etalageramen in de plint zijn strak omkaderd met geborsteld basalt. Eén groot raam om de hoek in de Massegast is als extra accent een verdieping hoger geplaatst. Het basalt loopt hier aan één kant schuin af, waardoor het raam als het ware de Steenweg inkijkt. De wit omkaderde raamopeningen boven hebben een klassieke ordening met diepliggende zwarte kozijnen en een klassieke, verticale tussenstijl. Dezelfde raamopeningen worden in de plint van het tweede en derde bouwdeel herhaald.
13 studentenkamers
De gevel van het achterste bouwdeel aan de Massegast bevat tevens een deur die toegang biedt tot de studentenwoning. Op de tweede verdieping bevinden zich zes studentenkamers langs een lange gang en een gemeenschappelijke woonkeuken aan de Steenwegkant. Aan de Massegast zit op de tweede verdieping een personeelsruimte voor de winkel. De derde verdieping telt zeven studentenkamers rondom een opvallend groot dakterras met uitzicht op de Domtoren en de Buurkerk. Willemse: ‘Oorspronkelijk was hier een patio en volgens het bestemmingsplan mocht er op die plek geen binnenruimte komen. Om toch kamers te kunnen realiseren, zijn dakkapellen met deuren gemaakt die uitkomen op het terras.’ De studentenkamers waren bij de oplevering in 2014 allemaal verhuurd. De winkel is betrokken door internationale modeketen Berschka, die de cascoruimte zelf heeft ingedeeld. Winkelend publiek en voorbijgangers hebben niet door dat hier sprake is van een nieuw gebouw. ‘Als je het niet weet, loop je er zo aan voorbij en dat is een goed teken,’ vindt Willemse. Het pand is in ieder geval wel opgemerkt door de jury van de Utrechtse Rietveldprijs, die het ontwerp heeft genomineerd voor de Rietveldprijs 2015.
Dit artikel is gepubliceerd in ArchitectuurNL nummer 4 van 2015.
Gerelateerd
Tags:
diederendirrix architecten,
Dreessen Willemse Architecten,
nieuwmonument,
Utrecht