HOH Architecten en Children of the Light hebben een onderdoorgang ringweg A10 van Amsterdam getransformeerd tot een “stadspoort van de 21e eeuw”, zoals architect Jarrik Ouburg van HOH het zelf noemt. Door toepassing van enerzijds spiegels en anderzijds retroreflectieve folie krijgt de tunnel twee verschillende aanzichten en ontstaat er meer licht en dynamiek in deze verbinding tussen het centrum van Amsterdam en Sloterdijk-Centrum. De doorgang is voor fietsers, voetgangers en trams.
Amsterdam ondergaat een periode van snelle groei en met de ontwikkeling van Sloterdijk-Centrum schuift de stadsgrens weer een stuk verder op. Tussen de Arlandaweg en het Westerpark verbindt de onderdoorgang onder de A10 het centrum van Amsterdam met Sloterdijk-Centrum en wordt elke dag door duizenden mensen gebruikt op weg naar werk, school en weer terug naar huis. Dit was de aanleiding voor de gemeente Amsterdam om via een open prijsvraag een ontwerp te selecteren die de donkere onderdoorgang zou transformeren tot ‘een plek voor verwondering die het omrijden waard zou zijn’. Het ontwerp “Mirror, mirror” van HOH Architecten en Children of the Light won in 2017 de prijsvraag. Begin 2019 is het ontwerp voltooid.
Barrière opheffen
Alhoewel de natuurlijke grenzen van Amsterdam steeds meer oplossen blijft de ringweg A10 een mentale barrière en wordt er nog steeds een onderscheid gemaakt tussen ‘binnen’ en ‘buiten’ de ring. De ambitie van HOH Architecten en Children of the Light was om een nieuwe stadspoort te creëren die de bestaande barrière opheft en juist zorgt voor verbinding op een stedelijk niveau.
Twee gezichten
Het ontwerp verandert de onderdoorgang door te reageren op bestaande kwaliteiten: de vormgeving van de constructie en de dynamiek van het gebruik. Een fietser, voetganger of passagier in de tram passeert de onderdoorgang ’s ochtends naar werk en ’s avonds weer terug, heen en weer. Het verschil tussen deze twee richtingen en momenten van de dag wordt door het ontwerp versterkt door de onderdoorgang ook twee verschillende gezichten te geven, net als de Romeinse god Janus, god van transities, poorten en tijd. Elk gezicht wordt gekenmerkt door een materiaal dat veel wordt gebruikt in de wereld van de infrastructuur: de spiegel en de retroreflector. Hele bewust hebben de ontwerpers voor een oplossing gekozen zonder nieuwe lichtbronnen toe te voegen.
Retroreflectieve folie
De kopse kant van de V-vormige betonnen kolommen wordt aan één zijde bekleed met panelen met retroreflectieve folie, een materiaal dat ook veelvuldig wordt toegepast bij verkeersborden en dat het licht weerkaatst naar de lichtbron. Wanneer een fietser, scooter of tram ’s avonds met verlichting door de onderdoorgang rijdt zullen deze vlakken oplichten en de passant als het ware begeleiden door de onderdoorgang. Daarnaast ontstaat er een interactie tussen de verschillende gebruikers en hun lichten, een spel van licht en schaduw, of eigenlijk een spel tussen licht en de afwezigheid ervan.
Spiegels op kolommen en liggers
De andere zijde van de kolommen wordt bekleed met spiegelende panelen, waardoor deze hun zware en massieve voorkomen verliezen. Heen en weer wordt hier letterlijk omgedraaid: in de spiegel zie je waar je net vandaan komt.
Spiegelende cassettes aan het plafond nemen het ritme en de lengte van de bestaande liggers over. Oud en nieuw vormen een nieuwe eenheid en versterken elkaars aanwezigheid. Door de spiegelende cassettes wordt de bestaande ruimte lichter, ruimtelijker en opener. Van een afstand lijkt de onderdoorgang zelfs op te lossen.
De panelen op het plafond en de kolommen zijn in een gradiënt van veel (boven het fietspad) naar weinig toegepast over de volledige breedte van de onderdoorgang. Hierdoor worden de architectonische kwaliteiten van de doorgang als ruimte op zichzelf benadrukt.
Door het ontwerp van HOH Architecten en Children of the Light wordt een statische ruimte dynamisch en een alledaagse ervaring bijzonder. De fietser, voetganger en tram worden onderwerp en onderdeel van het werk, acteur en toeschouwer tegelijkertijd.
In ArchitectuurNL 01 2019 staat een uitgebreid interview met HOH architecten, met dit ontwerp en andere projecten.
Foto’s: Jordi Huisman
Gerelateerd
Tags:
HOH architecten,
lichtconcepten,
Sloterdijk,
tunnel