Tegeltableaus

De jugendstil tegeltableaus in de trappenhuizen en gangen van het Conservatorium Hotel in Amsterdam verkeerden in deplorabele staat. Toch waren ze een cruciaal onderdeel van de transformatie die Lissoni Associati uit Milaan voor ogen stond: een mix van monumentale waarden en eigentijds design. Dankzij het vernuft van ontwerpstudio Piastrelle en een combinatie van ambacht en moderne technieken glanzen de tegeltableaus inniger dan ooit.

Alexander Nickel van ontwerpstudio Piastrelle uit Amsterdam herinnert zich zijn eerste rondgang door het Conservatorium Hotel nog goed. De tijd was bepaald niet mild geweest voor de jugendstil tegeltableaus in de gangen en trappenhuizen van het monumentale gebouw aan de Van Baerlestraat. De tableaus waren voor een groot deel verdwenen of zwaar beschadigd.

Daarnaast voorzag het interieurontwerp van Lissoni in raamopeningen in de gangen die deels door de betegeling heengingen.

De vraag van de opdrachtgever was of Piastrelle kans zag op een financieel haalbare manier de verdwenen stukken aan te helen en de beschadigde tableaus te repareren. Wat de opdracht extra complex maakte, was dat Piastrelle pas in een laat stadium bij de transformatie betrokken werd. Er waren krap zes maanden om vanaf werkbare oplossing tot oplevering te komen.

Nieuwe combinaties

‘In één van de gangen van het hotel ontbraken alle tegels en stonden wij voor de opgaaf om een muur van 20 meter lang met vier raampartijen opnieuw te bedekken met de jugendstil tegeltableaus’, zegt Nickel. ‘Wij hebben toen de originele tableaus aan de andere kant van de gang gefotografeerd en met de verschillende patronen een ontwerp gemaakt zodat we de jugendstilmotieven met een natuurlijk ogende symmetrie rond de nieuwe raampartijen konden positioneren’, beschrijft hij een deel van de werkzaamheden.

‘Een andere complicerende factor was om op basis van de bestaande motieven nieuwe combinaties te ontwerpen die naadloos aansluiten op de originele tegels. De nieuwe tegels moeten wat kleur, patroon en structuur het origineel zo dicht benaderen, dat na plaatsing niemand meer kan zien waar de nieuwe tegels aansluiten op de originele exemplaren.’

Copy paste

Nickel benadrukt dat tegels namaken beslist geen kwestie van copy paste is. Het komt neer op de ontbrekende vlakken inmeten en bestaande patronen eindeloos vaak fotograferen. Op basis van het fotomateriaal is door Piastrelle een (grafisch) ontwerp gemaakt dat met een speciale druktechniek door Visionplay op de tegels is aangebracht.

Om een copy paste-look te voorkomen heeft Piastrelle talloze kleurproeven gemaakt en zijn de nieuwe tegels met steeds een nuanceverschil in kleur uitgevoerd. Hetzelfde geldt voor de patronen. De originele tegels waren handwerk, dat geeft elke tegel zijn eigenheid. Ook die details zijn in de nieuwe exemplaren zoveel mogelijk benaderd. Naast puzzelen met patronen en kleur was er ook nog de zoektocht naar het juiste biscuit. De basistegel moest wat uitstraling, glooiing van het oppervlak en randafwerking zo dicht mogelijk het origineel benaderen.

Een ander verhaal zijn de bestaande tegels die hersteld en binnen het hotel verplaatst moesten worden. Volgens Alexander Nickel een buitengewoon delicate klus die het uiterste van vakmanschap vraagt. ‘De tegels zijn destijds muurvast met de achterwand verklonken. Ze met beleid loshakken, schoonmaken en herstellen is nagenoeg ondoenlijk. Gelukkig werken wij met restaurateur Jack Berkhout. Die man is restauratiespecialist in tegels. Dankzij zijn vakmanschap konden we honderden tegels behouden en herplaatsen.’

Transformatie

De tegeltableaus van Piastrelle zijn als gezegd opnieuw verklonken en zijn daarmee integraal onderdeel van de chique uitstraling van het nieuwe Conservatorium Hotel aan de Van Baerlestraat in Amsterdam.

Dit gebouw won begin juni de Gulden Feniks 2012 in de categorie Transformatie. Het directiekantoor van de voormalige Rijkspostspaarbank (RPS) is getransformeerd in een prachtig hotel. De restauratie stond onder leiding van architectenbureau J. van Stigt en de nieuwbouw is ontworpen door Meyer en Van Schooten architecten. Het interieur is ontworpen door architectenbureau Lissoni Associati uit Milaan. Er is volgens de jury van de Gulden Feniks een prestatie van formaat geleverd. Een interessante mix van de monumentale kwaliteit van het bestaande gebouw en Italiaans design. Het is knap hoe opdrachtgever Alrov Group zo’n plek – als ware uit het niets – in ‘a place to be’ wist te transformeren.

Het hotel ligt midden in Amsterdam Oud-Zuid tussen de chique P.C. Hooftstraat en het weidse Museumplein. Exact de goede plaats voor een culturele ‘hot spot’ in Amsterdam. ‘Het Hotel is enkel al door de plek waar het ligt een cadeau voor de stad. Een plaats en gebouw die uit hun slaap zijn wakker gekust’, aldus de jury. ‘Het is een groots gebaar tegen het ‘kleine’ denken door ruimte te bieden aan het uitzonderlijke en daarmee is het een gedurfde prestatie op economisch niveau.’

Toekomstgericht

Zo’n hotel bouw je niet voor een rendement in de eerste paar jaren, maar om het langjarig te exploiteren. Dat lef, die maximale toekomstgerichtheid, vindt de jury zeer prijzenswaardig. De transformatie tot designhotel begon in mei 2008. Behoud van de monumentale waarde van de buitengevel en de gangen in het gebouw zelf stonden niet ter discussie. En dat is aan het hotel af te zien. Er is bij de bestaande 14.000 vierkante meter zo’n 5.000 vierkante meter nieuwbouw gerealiseerd. Ondergronds en door middel van de bouw van een atrium en Central Glass Building op het binnenterrein.

Oude tegels en terrazzovloeren zijn hersteld en waar nodig toegevoegd, bestaande togen weer zichtbaar gemaakt en dezelfde erkers als uit 1899 zijn terug geplaatst. Binnen al deze monumentale en Italiaanse kwaliteiten telt het hotel 129 kamers en suites, een specialiteitenrestaurant, een brasserie, bar, een spa/fitness van 2.000 vierkante meter, vergaderfaciliteiten, een congresruimte en een ondergrondse parkeergarage.

Allemaal aparte werelden met elk hun eigen sfeer en dat is een knappe prestatie. De brasserie is ook toegankelijk voor omwonenden en dat vindt de jury een vondst. Het maakt van het luxueuze hotel een bruisende ontmoetingsplaats waar gegeten en gedronken kan worden. De jury vindt dat de transformatie met grote intelligentie gedaan is en een majeure stap in de geschiedenis van de opwaardering van het Museumplein.