Jarenlang was Katendrecht dé probleemwijk van Rotterdam, zowel sociaal als qua veiligheid stond het onderaan de ladder. Eerdere pogingen om de buurt er bovenop te helpen haalden weinig uit en rond 2000 besluit de gemeente, in een alles of niets poging, het roer drastisch om te gooien. Met als resultaat een Gulden Feniks voor de beste transformatie- en renovatieprojecten van Nederland in de categorie Gebiedstransformatie.
De wijk Katendrecht ontstond rond 1900 door de aanleg van Rijnhaven en de Maashaven. Als een schiereiland ligt het tussen de twee havens. Langs het water overheerst bedrijvigheid, in het binnengebied was plaats voor goedkope arbeiderswoningen en boarding houses, huizen waar zeelui die moesten wachten op het volgende schip verbleven.
Eind jaren ’70 is de wijk sterk verloederd en één van de onveiligste wijken van Rotterdam. Prostitutie, illegale gokhuizen en heling zijn aan de orde van de dag, de woningen verkeren ook voor een groot deel in slechte staat. Bouwkundestudenten die in het kader van de stadsvernieuwing een bezoek brachten aan de wijk werd aangeraden in groepen te gaan en vooral niet alleen.
De stadsvernieuwing rond 1980 zorgde wel voor een betere woningkwaliteit, hoewel het Bouwen voor de Buurt, hoe goed ook bedoeld, op sociaal- en veiligheidsgebied geen verbetering bracht. De sporen van die stadsvernieuwing zijn tot op de dag van vandaag nog te zien, het betaalbaar houden van de huren was belangrijker dan de architectuur van de woningen.
Langzamerhand vertrekt in die tijd de havenbedrijvigheid uit Katendrecht richting Europoort en ontstaat er de mogelijkheid de wijk een directe verbinding met het water te geven. De eerste pogingen daartoe beginnen rond 1990, maar problemen rond vergunningen voor nog aanwezige bedrijven zorgen voor ernstige vertraging. Het blijft bij twee wooncomplexen op de kop van Katendrecht. Pas in 1996 komt een derde complex van DKV architecten weer langzaam op gang, hoewel de daadwerkelijke bouw pas in 2001 begint.
Het roer gaat om
In het jaar 2000 besluit de gemeente het roer drastisch om te gooien, de meeste havenbedrijven zijn vertrokken en voor Katendrecht wordt een spectaculair plan bedacht. Bestaande bouw wordt gerenoveerd waar dat kan, anders volgt sloop en nieuwbouw, maar wel passend in het bestaande beeld.
Ook wordt er veel nieuwbouw in een lange strook langs de Maashaven (zuidzijde) gebouwd, er is veel ruimte voor groen en er komen veel nieuwe voorzieningen naar de wijk, soms zelfs van een bovenwijks niveau. Ook de sociale problematiek wordt aangepakt middels begeleiding van probleemgezinnen.
Een mooi voorbeeld van de nieuwe aanpak zijn de nieuwbouwblokken tussen Kaappark en Maashaven. Drie bouwblokken met huur- en koopwoningen met een aantal voorzieningen op wijkniveau, 17 vrijesectorkavels en een school in een lange strook gesloten bouwblokken. De vrijesectorkavels maken deel uit van de bouwblokken en kijken uit op het park.
Dat park is een nieuwe toevoeging want één van de uitgangspunten van alle plannen is om meer groen in de wijk te krijgen. En dan niet achteraf als sluitpost, maar tegelijk ontwikkeld met de woningbouw. Het Kaappark heeft ook een verbindende factor omdat het tussen de bestaande bebouwing en de nieuwbouw in ligt. Kinderen van oorspronkelijke bewoners en van nieuwkomers kunnen hier samen spelen.
Pionieren
Als eerste gaan de vrijesectorkavels in de verkoop, voor nog geen ton kunnen aspirant bewoners een kavel inclusief fundering kopen. Het is wel pionieren geblazen, maar het trekt daardoor juist veel creatieve mensen. En dat is precies wat de gemeente voor ogen stond, een meer gemêleerde samenstelling van de bevolking in Katendrecht.
Inmiddels maken de woningen prima deel uit van de bouwblokken, maar hebben toch een eigen gezicht, met als meest opvallende het Body House uit 2008 naar ontwerp van Monolab.
De omsluitende bouwblokken (Geurst & Schulze, 2009) bestaan naast woningen en appartementen uit een gezondheidscentrum, een Chinese kerk en een basisschool. De laatste staat op de westkant van het complex en de grote, gesloten en opgetilde gymzaal doet voor de achterliggende woningen gelijk dienst als geluidsscherm tegen het havenlawaai.
Cadeautje
De kop van het schiereiland is ook grotendeels groen gehouden, als park met uitzicht op de Nieuwe Maas. In 2008 koos het ss Rotterdam het Katendrechtsehoofd als ligplaats, iets wat gemeente en ontwikkelaars nooit hadden voorzien, laat staan gepland. Het komt als een cadeautje voor de wijk en er worden nu rondleidingen gegeven door bewoners van Katendrecht die vroeger op het schip gewerkt hebben. Het schip doet dienst als hotel en conferentieoord en is een publiekstrekker van jewelste.
Aan de andere kant aan de Maashaven staan drie bouwblokken met karakteristieke raamomlijstingen, ontworpen door Claus & Kaan architecten (2007). Het omvat zowel appartementen als eengezinswoningen.
In het oude gedeelte van de wijk is al veel gebeurd, er is gerenoveerd, er is vervangende nieuwbouw neergezet en op een paar plaatsen wordt nog of gaat nog gebouwd worden. Tegelijk met de aanpak van de woningen is ook hier meteen de inrichting van de openbare ruimte aangepakt, wegprofielen zijn aangepast en er zijn meer bomen in het straatbeeld gekomen.
Deliplein en Rijnhavenbrug
Het driehoekige Deliplein is ook helemaal opgeknapt evenals de panden eromheen. In de plint zitten allerlei voorzieningen, die moeten voldoen aan minstens een van drie criteria: culinair, creatief en cultureel. Inmiddels zitten er een aantal toonaangevende restaurants en het nieuwe theater Walhalla.
Plannen voor dit theater lagen er al langer, maar met als locatie een deel van een oude fabrieksloods die de gemeente gaat opknappen en hergebruiken. Het theater is een burgerinitiatief van cabaretier Harry-Jan Bus en programmamaakster Rachèl van Olm. Toen zij met het plan bij de gemeente kwamen was die zo enthousiast dat gevraagd werd al eerder met een pilottheater te beginnen aan het Deliplein. De toekomstige theaterzaal komt volgens planning in de zomer van 2013 in de Steinwegkantine, op de punt van het Deliplein en zal ruimte bieden aan ongeveer 150 bezoekers. Wie vroeger Katendrecht bezocht, had het gevoel ver buiten het centrum van Rotterdam te zijn. Er was geen zicht op het omringende water door de havenbedrijven die een goede oriëntatie in de weg stonden.
Het (culturele) centrum van Rotterdam heeft zich inmiddels voor een deel verplaatst naar de Wilhelminapier, die opeens heel dicht bij het Deliplein blijkt te liggen. Het lag dan ook voor de hand om deze twee delen met elkaar te verbinden met een brug. Deze Rijnhavenbrug is een brug voor fietsers en voetgangers die het Deliplein met Hotel New York en LantaarnVenster verbindt. Zo is het mogelijk het theater Walhalla rechtstreeks te betrekken bij evenementen op de kop van de Wilhelminapier. En vice versa natuurlijk.
Samenwerking
Er is veel veranderd in Katendrecht de afgelopen tien jaar en dat is mede te danken aan de visie en goede samenwerking tussen gemeente, corporatie Woonbron en ontwikkelaar Proper Stok die vanaf het begin en met volle overtuiging aan de plannen hebben gewerkt. En dat heeft zijn vruchten afgeworpen want de veiligheidsindex is gestegen van een dikke onvoldoende naar een negen, waarmee Katendrecht een van de veiligste wijken van Rotterdam is.
Katendrecht is nog niet af, en ondanks de crisis wordt er nog volop geïnvesteerd in de wijk. Zo is bij de ingang van de wijk een Chinees handelscentrum in aanbouw en wordt binnenkort begonnen met de bouw van De Passie, een gebouw met twee middelbare scholen, een parkeergarage en 135 seniorenwoningen.
Maar één ding is hetzelfde gebleven en dat is Tattoo Bob, al 42 jaar actief op Katendrecht, met nu een grote zaak aan het Deliplein. Hij heeft behalve de wijk ook het imago van tatoeages zien veranderen. Toen hij begon was hij op zijn plaats tussen de zeelui en gokkers, nu horen tatoeages bij het alledaagse moderne leven.
Op de terugweg richting metro klampen twee keurige meiden van hooguit 20 me aan en willen weten waar Tattoo Bob zit, dat zegt alles over het veranderde imago van de wijk, tien jaar geleden zou dit onmogelijk zijn geweest. Het illustreert de veiligheid van de wijk en het is dan ook heel begrijpelijk dat Katendrecht de Gulden Feniks 2012 heeft ontvangen.
Tekst en fotografie: Peter Visser
Gerelateerd
Tags:
Katendrecht,
premium,
Rotterdam