Voorzieningencluster Prismare Enschede

Prismare is een multifunctioneel wijkcentrum in het hart van Roombeek, op een plek waar zich voorheen een weilandje en een oud boerderijtje bevonden, die door de vuurwerkramp werden weggevaagd. Prismare herbergt een veelheid aan functies en gebruikersgroepen in een weinig spectaculair ogend, maar in het gebruik zeer succesvol gebouw. Dit succes is mede te danken aan de intensieve samenwerking tussen architect Olaf Hübner en de bewoners en gebruikers. Zo ontstond een kloppend hart voor de wijk met trotse gebruikers.
Eerlijk is eerlijk: wie vanaf de Lonnekerspoorlaan richting Roomweg gaat, zal eerder bewonderend kijken naar het zorgcluster op de éne hoek, dan stil staan bij het voorzieningencluster op de andere. Het zorgcluster, een ontwerp van Claus en Kaan, is een bijzonder hoog en expressief gebouw met opvallende uitkragende rondlopende balkons. Het voorzieningencluster van architect Olaf Hübner daarentegen valt nauwelijks op. Zoiets hebben we vaker gezien, dat is meer de gedachte die naar boven borrelt.

De entree achter betonnen pilaren onder de eerste verdieping, veel verschillende kleuren baksteen voor het exterieur, dat ook deels bestaat uit pastelkleurige trespa-panelen. Scherpe hoeken. Niks nieuws onder de zon. Dat was misschien al wel een beetje te verwachten, gezien de omschrijving van de opdracht, waarin werd gevraagd om de gezelligste plek van Roombeek te realiseren.
En dan is het niet zo verwonderlijk dat daar een weinig spectaculair ogend, maar in het gebruik zeer succesvol gebouw uit voortkomt. Dat de inwoners van Roombeek in Enschede hier zo graag over de vloer komen. Zij waren namelijk nauw betrokken bij de totstandkoming van het voorzieningencluster, dat de naam Prismare mee kreeg. De manier waarop dit gebouw ontstond, is spectaculairder dan de architectuur.

Een groot deel van de kansarme wijk Roombeek werd 8 jaar geleden verwoest door de vuurwerkramp. De herbouw nadert nu z’n voltooiing. Veel woningen werden in particulier opdrachtgeverschap ontwikkeld, de wijk is nu een mix van huur en koop, van rijtjes en spectaculaire villa’s, en architecten van naam bouwden er eyecatchers. Gebouwen die herinneren aan de vroegere textielindustrie en al jaren stonden te verkommeren vóór de ramp, zijn prachtig gerestaureerd en krijgen een museale functie. Zo lukte het Enschede om door de ramp, een kansarme buurt spectaculair te veranderen in een kansrijke woonomgeving.

Kloppend hart voor de wijk
Prismare is een multifunctioneel wijkcentrum in het hart van Roombeek, op een plek waar zich voorheen een weilandje en een oud boerderijtje bevonden, die door de ramp werden weggevaagd. Prismare herbergt een veelheid aan functies en gebruikersgroepen: twee basisscholen, twee Turkse verenigingen, een Marokkaanse club, een kinderdagverblijf, een jongerencentrum, sportfaciliteiten, een horecavoorziening, een theaterzaal, een beeldende kunst- en een muziekatelier (met een isolerende doos-in-doos constructie), een stilte/herdenkingsruimte, een bibliotheek en woningen.

Bij de Europese aanbesteding vroeg opdrachtgever De Woonplaats de uitverkoren architecten expliciet naar een visie. Architect Olaf Hübner vertelt op de website van Prismare dat hij die opdracht heel letterlijk heeft genomen: ‘Wij hebben de vraag niet beantwoord met een beeld of een voorontwerp, maar we hebben gezegd dat we samen met de bewoners een plan wilde maken.” Een aanpak die in de smaak viel, ook vooral omdat het samen werken en betrokken zijn bij de bouw van een nieuw kloppend hart voor de wijk, natuurlijk een belangrijk helend effect zou kunnen hebben in de optiek van de gemeente Enschede. Het bureau van Hübner kreeg de opdracht en ging snel met de toekomstige gebruikers aan tafel om, inderdaad, te kleien en te knutselen. Ook werd er een reis georganiseerd naar Gelsenkirchen, waar het bureau volgens hetzelfde participatieprincipe in het verleden een lagere school had gebouwd samen met de leerlingen.

Maatwerk voor diverse gebruikersgroepen
Waar heeft de samenwerking tussen ontwerpers en gebruikers in Enschede toe geleid? Tot een – wat het exterieur betreft – niet echt opvallend gebouw, waarbij elke module wel een eigen buitengevel heeft gekregen, waardoor er een grote bouwmassa is ontstaan die toch niet massaal oogt. En van binnen? Tot een uiterst functionalistisch gebouw. Een stad in een stad. Met grote en hoge overdekte openbare ruimtes, veel straten en trappen, balustraden waar je overheen kunt hangen en terrasjes. Die gemeenschappelijke openbare ruimte sluit aan op ontmoetingsruimtes die allemaal een zeer eigen karakter hebben, dat past bij de gebruikers. Zo heeft de Marokkaanse vereniging op eigen verzoek sta-wc’s als sanitair. Heeft de club van modelspoorbouwers een heel groot raam gekregen, zodat iedereen naar binnen kan kijken en van de treintjes en nagebouwde tracés kan genieten. Is de crèche voorzien van vloerverwarming: comfortabel voor kruipende peuters. En kregen de scholen op eigen verzoek de wc’s in het klaslokaal. Elke ruimte is erg ‘eigen’ aan de gebruikers, die er, zo blijkt, bijzonder trots en zuinig op zijn, belangrijk natuurlijk in zo’n verzamelgebouw. De centrale verkeersruimte is voorzien van grote piramidevormige daklichten, zodat er overdadig daglicht binnenkomt. Opvallend is het sobere materiaalgebruik: straatstenen in veel verschillende kleuren, betonklinkertjes, hout, bielzen, trespa, baksteen, marmoleum: Hübner werkt graag met natuurlijke, ecologisch verantwoorde materialen.

Hersenpan
Prismare bestaat uit één hoofdgebouw, met vier kleinere gebouwen eromheen, rondom een gezamenlijk schoolplein. Dat plein heeft de bijnaam De Hersenpan, die zich – van een hooggelegen positie – onmiddellijk verklaart. De bestrating vormt een duidelijk zwart-wit brein en de naam is gekozen vanwege de aangrenzende scholen, waar veel wordt geleerd. Wie zich in een hoogwerker ver boven het cluster uit zou laten tillen, zou ook nog ontdekken dat de gebouwen in een hartvorm gegroepeerd zijn op het terrein. Dat heeft geleid tot het Prismare-logo in hartvorm. Aan symboliek geen gebrek hier.

Naast die gemeenschappelijke hersenpan heeft elke school ook nog een eigen buitenruimte en er is een gemeenschappelijke ‘zoen en zoefstrook’, die grappig is vormgegeven als een atletiekbaan.Veel van de voorzieningen hebben een eigen entree, zoals het jongerencentrum en de sporthal, zodat daar ’s avonds en in het weekend zonder overlast voor derden gebruik van kan worden gemaakt. Prismare is overigens 7 dagen per week geopend. Uiteraard maken de scholen gebruik van de fraaie sporthal en de theaterzaal en doet het creatieve atelier overdag dienst als handvaardigheidlokaal.

Prismare is een opvallend geval van non-design voor zo’n nieuwe clustervoorziening: geen hippe strakke grijze gietvloeren maar vloertegels in zonnig geel, een gewoon systeemplafonnetje, veel ongeverfd hout en veel pastelkleuren. Niets is hier rechttoe rechtaan, er is sprake van kleinschalige gebouwstructuren die toch één geheel vormen en in de traditie van het organisch bouwen passen. Het participatieproces heeft voor een gebouw gezorgd dat de individualiteit van de 18 verschillende gebruikersgroepen uitstraalt. Het is echt ‘hun’ gebouw en ook gewone bezoekers voelen zich er meteen thuis, wat dat betreft spreekt het succes van Prismare voor zichzelf.

 

Gerelateerd

• ‘Dagen van Roombeek’ in Enschede
• Woonhuis Museumlaan 16 Enschede

Tags: Enschede, Olaf Hübner, plus+ bauplanung, Prismare, roombeek